Thói hư tật xấu của người việt trong con mắt các nhà trí thức nửa đầu thế kỷ XX
Nhà văn Vương Trí Nhàn sinh ra tại Hà Nội, học đại học sư phạm hệ 3 năm, tham gia viết sách báo từ tháng 3-1965. Cuốn “Người xưa cảnh tỉnh” này chính là một bản tổng hợp có hệ thống của Vương Trí Nhàn ý kiến phát biểu trên sách báo của các vị tiền bối đầu thế kỷ XX mà tác giả đã cố công sưu tập được trong nhiều năm từ trong đống sách báo cũ, và để cho thế hệ trẻ thời nay dễ đọc, tác giả cũng đã công phu làm thêm phần chú giải những từ ngữ khó. Có thể coi đây là một việc làm công phu, độc đáo, góp phần rất lớn vào việc “xét tật mình”, mà người Việt thời nay, đặc biệt thế hệ trẻ có quan tâm tới tiền đồ dân tộc, nên coi là một tập cẩm nang xây dựng đất nước, trong tinh thần tham khảo học hỏi của người xưa.
Ngoài ra trong phần II của cuốn sách này có thêm bài viết “Tổng thuật thói hư tật xấu người Việt” của tác giả Trần Văn Chánh, như một cách bổ sung cho đề tài “Người xưa cảnh tỉnh”. Cuốn sách này sẽ giúp ích rất nhiều cho thế hệ trẻ hôm nay trong việc nhận thức lại một cách chính xác về những ưu khuyết điểm của dân tộc mình, có phần khác hơn những gì họ đã từng được học trong các sách giáo khoa, từ đó nảy sinh tâm huyết đóng góp và biết cách đóng góp hữu hiệu xây dựng xã hội Việt Nam tốt đẹp hơn trong một tương lai không xa.
Trích dẫn sách Người Xưa Cảnh Tỉnh
"Thông thường thì gọi là thói hư tật xấu của người Việt Nam, nhưng thực ra nó là trình độ sống, trình độ làm người của người Việt Nam... Điều quan trọng bây giờ là tự nhận thức mình xem anh là người thế nào, anh là ai. Tất cả tương lai của dân tộc nằm trong hành động này... Một trong những thói xấu của người Việt Nam là rất sợ nói đến thói xấu... Cả xã hội đóng băng trong sự tự khen thưởng... Nhưng thói xấu lớn nhất vẫn là sợ người khác nói xấu mình. Làm ăn với nước ngoài mà cứ lấy tinh vặt (ranh ma, khôn vặt) làm kế sinh lãi." - VƯƠNG TRÍ NHÀN (Trích bài trả lời phỏng vấn báo Tiền Phong, 21.9.2006)
"Cuốn NGƯỜI XƯA CẢNH TỈNH này chính là một bản tổng hợp có hệ thống của Vương Trí Nhàn ý kiến phát biểu trên sách báo của các vị tiền bối đầu thế kỷ XX mà anh Nhàn đã cố công sưu tập được trong nhiều năm từ trong đống sách báo cũ... Có thể coi đây là một việc làm công phu, độc đáo, góp phần rất lớn vào việc “xét tật mình”, mà người Việt thời nay, đặc biệt thế hệ trẻ có quan tâm tới tiền đồ dân tộc, nên coi là một tập cẩm nang xây dựng đất nước." - TRẦN VĂN CHÁNH (Trích Tựa)
Nội dung chính của cuốn sách Người Xưa Cảnh Tỉnh
1. Phân tích những thói hư tật xấu của người Việt Nam đầu thế kỷ 20:
- Thiếu ý thức cộng đồng: ích kỷ, chỉ biết lo cho bản thân, gia đình mà không quan tâm đến lợi ích chung của xã hội.
- Lười biếng, ỷ lại: không chịu khó học tập, lao động, thích hưởng thụ thụ động.
- Ngu muội, mê tín: tin vào những điều hoang đường, dị đoan, không tin vào khoa học.
- Hèn nhát, bạc nhược: thiếu bản lĩnh, dễ dàng khuất phục trước khó khăn, thử thách.
- Tham lam, xa hoa: chạy theo vật chất, hưởng thụ, không biết quý trọng giá trị tinh thần.
- Ghen tị, đố kỵ: ganh ghét, hãm hại người khác khi họ thành công, tiến bộ.
- Thiếu tự trọng: đánh mất giá trị bản thân, dễ dàng sa vào những thói hư tật xấu.
2. Đề xuất giải pháp khắc phục:
- Nâng cao nhận thức: giáo dục cho người dân về đạo đức, lối sống, trách nhiệm cộng đồng.
- Phát triển giáo dục: khuyến khích học tập, rèn luyện trí tuệ, khoa học kỹ thuật.
- Khuyến khích lao động: tạo điều kiện cho người dân lao động, tự chủ về kinh tế.
- Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh: bài trừ những hủ tục, mê tín dị đoan.
- Rèn luyện bản lĩnh: bồi dưỡng ý chí, nghị lực, tinh thần trách nhiệm.
- Nâng cao giá trị tinh thần: đề cao những giá trị đạo đức, truyền thống tốt đẹp.
3. Bài học ý nghĩa:
- Cần phải nhìn nhận những thói hư tật xấu một cách khách quan, thẳng thắn để có biện pháp khắc phục.
- Mỗi cá nhân cần tự ý thức, rèn luyện bản thân để trở thành người có ích cho xã hội.
- Cần có sự chung tay góp sức của toàn xã hội để xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.
Ngoài ra, "Người Xưa Cảnh Tỉnh" còn có giá trị văn học đáng kể với cách viết sắc sảo, logic, cùng những phân tích tinh tế, sâu sắc.