Cuốn sách “Ghi chép về Tự Do” là một phần trong kết quả nghiên cứu về đề tài “Hiểu về Tự Do” của Viện Giáo dục IRED. Đề tài nghiên cứu này được chủ trì và phụ trách bởi nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Trọng.
Những ghi chép ở đây trình bày lại một số ý kiến bàn luận xung quanh khái niệm Tự do dựa trên một số trước tác kinh điển về chủ đề này của Immanuel Kant (1724-1804), John Stuart Mill (1806-1873), Alexander Herzen (1812-1870), Nikolai Berdyaev (1874-1948), Semyon Lyudvigovich Frank (1877-1950), Georgy Petrovich Fedotov (1886-1951), Erich Fromm (1900-1980), Isaiah Berlin (1909-1997), và một số các tác giả tên tuổi khác. Dựa trên trải nghiệm của chính mình, nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Trọng trình bày lại những gì đã thu nhận được từ các trước tác đó.
Những biến cố lịch sử lớn lao của thế kỷ XX, và thái độ của con người đối với những vấn đề gây choáng váng trong lịch sử luôn ám ảnh ông, thúc bách ông tìm lời giải đáp siêu hình học cho vấn đề Tự do của con người. Tác giả đã chia sẻ trong Lời mở đầu của cuốn sách này câu nói bất hủ của Chateaubriand, là lời bày tỏ vắn tắt thái độ của ông đối với vấn đề Tự do.
“Ngày nay thái độ hợp thời thượng là đón nhận tự do bằng nụ cười cay độc, xem nó như thứ đồ cũ bị bỏ xó. Tôi không theo thời thượng chút nào, tôi cho rằng không có tự do thì thế giới này cũng chẳng có gì hết; tự do đem lại giá trị cho cuộc sống; nếu phải làm người cuối cùng bảo vệ tự do, thì tôi cũng vẫn không ngừng tôn vinh những quyền của nó” - CHATEAUBRIAND, Ký ức ở thế giới bên kia
Nay tuổi đã cao, ngoái nhìn lại những trải nghiệm đã qua của mình, bỗng ông có ước muốn trình bày lại những gì thu nhận được từ những tuyệt tác về chủ đề này của một số các tác giả danh tiếng, cũng như từ biết bao tác giả khác mà ông đã đọc trong suốt cuộc đời về chủ đề Tự do. Vì vậy, cuốn sách này không phải là những tri thức hàn lâm, mà đều liên quan đến những trải nghiệm nhất định của tác giả trong cuộc sống.
Xã hội Việt Nam đương đại đang tham gia vào quá trình toàn cầu hóa, đang giao lưu với nhiều nền văn hóa đa dạng của các dân tộc khác. Người Việt đương đại ở trong tình trạng giằng xé giữa những giá trị văn hóa cũ và mới. Những cách hiểu khác nhau, những đánh giá khác nhau về vấn đề Tự do là không đáng ngạc nhiên.