Trái tim của Bụt là những ghi chép tổng hợp những bài giảng của Thiền sư Thích Nhất Hạnh trong Khóa học Phật Pháp Căn Bản tại Làng Mai, Loubes-Bernac, Pháp.
Những bài học đầu tiên khái quát lịch sử Phật Giáo từ sau khi Đức Phật nhập Niết Bàn cho tới nay, với một khoảng thời gian khá dài như vậy mà trước đây kinh điển chỉ được truyền tụng bằng miệng và hơn 400 năm sau khi Bụt nhập diệt, kinh điển mới được chép thành văn, vì vậy sẽ có những điều sai lầm do nhiều thế hệ Phật tử đã nhớ sai, hiểu sai ý của Bụt.
Chính vì điều đó nên Sư ông Làng Mai đã căn dặn chúng ta cần phải học kinh điển một cách khôn ngoan, đừng bị kẹt trong những câu chữ từ kinh điển.
Phần trọng tâm nhất của cuốn sách bàn về gốc rễ của đạo Phật xoay quanh Nhị Đế – Tứ Diệu Đế – Bát chánh đạo – Duyên khởi. Thế nào là khổ, tập, diệt, đạo và ta áp dụng và nhân ra các giáo lý đó trong cuộc sống hiện tại. Chánh kiến, chánh niệm, chánh ngữ, chánh tinh tấn.. là gì? Chúng liên quan gì đến nhau và ảnh hưởng thế nào trong cuộc sống của chính mình.
Có một ý rất hay về khổ, tập, diệt, đạo như sau: “Những lúc đau răng thì khổ và ta nghĩ không đau răng là sướng. Nhưng đến khi không đau răng ta vẫn không biết sung sướng. Con người thường sống trong quên lãng như vậy. Sống trong hạnh phúc thì không nhìn thấy hạnh phúc, và sống trong khổ đau cũng không biết đó là khổ đau. Không nhận diện được đau khổ nên ta gánh cái khổ đó suốt đời.”
Qua những bài học được ghi chép lại, Thầy Thích Nhất Hạnh còn giảng dạy về cách để chúng ta tiếp nhận kiến thức mà không bị lầm đường lạc lối theo phương pháp văn – tư – tu. Văn là tiếp nạp những kiến thức mới, Tư là tư duy, nghiền ngẫm về những kiến thức đã được học và cuối cùng là Tu, tức đem những kiến thức đã học để áp dụng vào thực tế.
Học Phật không phải để tích lũy kiến thức và thấy nặng nề mà học để có thể hiểu được những cái sai lầm, để buông bỏ và thấy lòng nhẹ nhàng hơn khi học Phật Pháp, chúng ta phải làm cách nào để giáo lý của Bụt giúp cho tâm tư ta nhẹ nhàng hơn, chứ không phải làm cho ta nặng nề thêm.
Cuốn sách gồm 24 bài học, truyền tải một khối lượng lớn kiến thức nhưng bằng cách diễn đạt mạch lạc, logic và những ví dụ minh họa lồng ghép đời thực khiến chúng ta dễ dàng hiểu và tiếp thu.
Trích đoạn nội dung sách Trái Tim Của Bụt
Chúng ta biết rằng hơn 400 năm sau khi Bụt nhập diệt, kinh điển mới được chép thành văn. Trước đó, kinh điển chỉ được truyền tụng bằng miệng, từ thế hệ này sang thế hệ khác bởi các vị kinh sư. Các vị kinh sư ngày xưa thuộc hết các kinh điển và có nhiệm vụ tụng đọc lại cho đại chúng nghe. Có những vị thuộc lòng tất cả tạng kinh. Ngoài các vị kinh sư còn có những vị luật sư. Các vị kinh sư thuộc kinh, những vị luật sư thì nhớ luật. Sự truyền thừa kinh và luật hoàn toàn căn cứ vào trí nhớ. Mãi đến thế kỷ thứ nhất trước Tây lịch, kinh điển mới được ghi chép. Vì vậy trong thời gian bốn, năm trăm năm truyền thừa, nhiều điều sai lầm cũng được chép lại, lý do là nhiều thế hệ Phật tử đã nhớ sai, hiểu lầm và hành trì không đúng.
Chúng ta biết rằng ngay chính trong thời Bụt còn tại thế mà nhiều người vẫn không hiểu được lời Bụt dạy, vẫn diễn giải lời Bụt một cách sai lầm. Nhiều khi Bụt phải gọi người đó tới hỏi: “Thầy nghe như thế nào mà thầy nói như vậy?” Không những người ngoài đời hiểu lầm giáo lý của Bụt, mà cả trong giáo đoàn cũng có nhiều người hiểu lầm nữa. Đọc kinh Người bắt rắn, chúng ta đã thấy chính đệ tử của Bụt đã hiểu lầm Bụt, ngay trong khi Bụt còn tại thế. Vậy thì trong 400 năm, 500 năm sau ngày Bụt nhập diệt, truyền thừa lại những lời của Bụt bằng trí nhớ, bằng cách truyền miệng, thế nào cũng có sai lầm. Sai lầm không chỉ vì nhớ lầm, mà còn vì cách hiểu và hành trì không đúng. Khi hiểu sai rồi hành trì sai, thì những lời Bụt dạy truyền lại cũng sai luôn.
Vì vậy, chúng ta phải rất cẩn thận trong khi học đạo Bụt, và đừng bị kẹt vào những câu, những chữ ở trong kinh. Trong truyền thống Đại thừa có câu “y kinh giải nghĩa tam thế Phật oan”, nghĩa là nếu quý vị nương vào kinh mà giải nghĩa từng chữ, từng câu một thì thế nào cũng nói oan cho các đức Bụt trong ba đời. Nhưng cũng phải biết câu thứ hai “ly kinh nhất tự tức đồng ma thuyết”, nghĩa là nếu quý vị bỏ một chữ trong kinh đi thì những điều quý vị nói sẽ có thể tương tự những điều ma quỷ nói. Một mặt mình không thể bỏ kinh được, một mặt mình không nên quá chấp vào từng chữ từng câu để cắt nghĩa. Đó là thái độ khôn ngoan của những người học Phật. Phải nương vào kinh, nhưng sử dụng kinh với tất cả sự thông minh và khôn khéo của mình thì mới không bị kẹt quá vào những câu, những chữ trong kinh điển.
Mục lục sách Trái Tim Của Bụt
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ NHẤT
- Phải học kinh điển một cách khôn ngoan
- Hai cách nhìn sự thật: sự phân biệt tục đế và chân đế
- Tứ tất đàn: bốn tiêu chuẩn về sự thật
- Bốn điều y cứ
- Cây đuốc duyên khởi
- Thiền hành
- Nhận diện
- Tiếp xúc
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI
- Học phật phải thấy lòng nhẹ nhàng
- Không cần chất chứa kiến thức
- Khế lý cũng là khế cơ
- Duyên khởi
- Tương tức và tương nhập
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ BA
- Pháp thoại đầu
- Bốn sự thật
- Bốn sự thật tương tức
- Trung đạo
- Tính cách nền tảng
- Tính cách nhập thế
- Nghệ thuật nghe pháp thoại
- Khổ và lạc
- Tam chuyển
- Tứ diệu đế là phép thực tập
- Nhị đế
- Tịch diệt
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ TƯ
- Niềm vui tương đối
- Khổ thọ
- Năm thủ uẩn
- Hành trì thị chuyển
- Rác và hoa
- Niềm vui xuất thế
- phật pháp căn bản – bài thứ năm
- Chánh kiến
- Chánh kiến về tứ diệu đế
- Hạ thủ công phu
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ SÁU
- Quá trình văn tư tu
- Đạo vượt trên ngôn ngữ
- Kinh chánh kiến
- Bốn loại thức ăn
- Tưới tẩm hạt giống chánh kiến
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ BẢY
- Bát chánh đạo tương sinh tương tức
- Chánh tư duy về vô thường, vô ngã
- Tư duy ở trình độ xuất thế gian
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ TÁM
- Ái ngữ
- Hạt giống của chánh ngữ
- Bài thực tập chánh ngữ
- Hạnh lắng nghe
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ CHÍN
- Chánh niệm và 51 tâm hành
- Thực tập chánh niệm và chánh ngữ
- Phép tu im lặng
- Chánh niệm làm cơ bản
- Như lý tác ý
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI
- Sống giây phút hiện tại
- Chánh niệm làm sự sống có mặt
- Chánh niệm là nuôi dưỡng
- Chánh niệm làm vơi đau khổ
- Chánh niệm để nhìn sâu và thấy rõ
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI MỘT
- Chánh niệm là tự làm chủ
- Nhận diện đơn thuần
- Chánh niệm là trở về
- Kinh người biết sống một mình
- Quán niệm thân trong thân
- Rửa chén hay chép kinh trong chánh niệm
- Hiện pháp lạc trú
- Đâu chẳng phải là nhà
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI HAI
- Tiếp xúc với sự sống nhiệm mầu
- Chuyển hóa xả thọ thành lạc thọ
- Chánh niệm nuôi dưỡng các phần khác của thánh đạo
- Năm giới
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI BA
- Như lý tác ý
- Một bài thực tập quán hơi thở
- Bài thực tập tiếp tục với hơi thở chánh niệm
- Tịnh độ là ở đây
- Học đời sống của bụt
- Hạnh phúc ở trong ta
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI BỐN
- Quán chiếu cảm thọ
- Nhận diện các tâm hành
- Quán chiếu về tưởng để vượt thoát mê lầm
- Niềm tin phải vững mạnh
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI LĂM
- Quán pháp trong pháp
- Chánh tinh tấn
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI SÁU
- Tứ diệu đế và bát chánh đạo
- Chánh định
- Thảnh thơi
- Bụt đang có mặt
- Chánh định
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI BẢY
- Tam pháp ấn
- Vô thường là vô ngã
- Không, giả và trung
- Niết bàn và vô tác
- Tám chữ tháo tung
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI TÁM
- Ta đang làm gì đây?
- Chuyển hóa tập khí
- Thực tập năm cái lạy
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI CHÍN
- Tam-ma-địa và tam-ma-bạt-đề
- Không giải thoát môn
- Quán không trong năm lạy
- Quán không trong khi ăn
- Quán vô tướng
- Áp dụng quán vô tướng trong cuộc sống
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI
- Quán không, quán vô tướng
- Quán vô tác vô nguyện
- Áp dụng ba cửa giải thoát
- Các cách trình bày khác về pháp ấn
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI MỐT
- Bốn duyên và sáu nhân
- Mười hai nhân duyên
- Liên hệ giữa 12 nhân duyên
- Mặt tích cực của mười hai nhân duyên
- Thân thị hiện
- Phật pháp căn bản – bài thứ hai mươi hai
- Hộ trì sáu căn bằng chánh niệm
- Tứ vô lượng tâm
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI BA
- Tu tập từ quán
- Quán chiếu để tự chuyển hóa từ bi là hành động
- Tứ vô lượng tâm và thiền quán
- Phật pháp căn bản – bài thứ hai mươi tư
- Niềm tin thể hiện trong đời sống
- Tăng thân và pháp thân
- Tam bảo là đối tượng tu học
- Phật bảo
- Pháp bảo
- Tăng bảo
- Tu tập trong tích môn thấy được bản môn
PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI LĂM
Phụ lục – giới bản năm giới tân tu